Đánh giá thế nào về đàm phán WTO ?
Bùi Kiến Thành, Chuyên gia tài chính, Hà Nội (BBC 16.05.2006)

Theo tác giả, việc nôn nóng muốn gia nhập WTO thúc đẩy Việt Nam thương thảo trong thế yếu ........................... Tiểu sử ông Bùi Kiến Thành 1984 – 1992: Tư vấn độc lập về các vấn đề Việt Nam 1993 – 1996: Cố vấn cao cấp thường trú tại Việt Nam của AIG 1996 đến nay: Cố vấn cao cấp, KHM, Inc.

Cuộc đàm phán với Mỹ về điều kiện để Việt Nam gia nhập Tổ Chức Thương Mại Quốc Tế WTO đã đi đến kết thúc. Tuy kết quả chưa được công bố, nhưng không ít người đã hân hoan phấn khởi.

Sau những giờ phút náo động nóng sốt, chúng ta thử điểm lại những thông tin đã được tung ra để tìm hiểu cái đáng vui và cái đáng lo ngại của cuộc đàm phán này.

Nhìn chung, đọc các tờ báo ở Việt Nam trong bốn ngày qua, cảm giác là một sự hồ hởi, tự tin rằng đoàn đàm phán của Việt Nam đã có cuộc thương lượng thắng lợi.

Báo điện tử VietnamNet viết "tuy những chi tiết cụ thể của thỏa thuận chưa được tiết lộ vì hai bên mới bắt đầu rà soát văn bản ký kết, việc hoàn tất được đàm phán khi mọi chuyện tưởng đã đổ bể là một thành công lớn của phái đoàn đàm phán Việt Nam."

Thành công lớn ấy là gì ?

Bộ trưởng thương mại Việt Cộng Trương Đình Tuyển tại bàn đàm phán

Về phong cách, phái đoàn Việt Nam dưới sự chỉ đạo của một Bộ Trưởng “Đặc phái viên” của Thủ Tướng Chính Phủ đã chấp nhận làm việc với đối tác là một Phó đại diện thương mại Mỹ (ông Karan Bhatia). Và gần nửa đêm ngày cuối cùng mới được ông này đồng ý nối máy để cho thương lượng trực tiếp thông qua thiết bị teleconference với ông Rob Portman, đương kim Đại diện Thương mại Mỹ, lúc này đang đi công tác ở Ohio.

Về kết quả, tuy chi tiết chưa được các bên thông báo, nhưng ông Rob Portman, Trưởng Đại Diện phía Mỹ, cũng đã cho các báo chí Mỹ biết rằng đây là một “thoả thuận rất tốt cho phía Mỹ” vì nó mở ra cho Mỹ một thị trường lớn về nông sản, dịch vụ, và các loại hàng hoá chế biến.

Theo phía Mỹ, ngoài việc cắt giảm các loại thuế hải quan, thỏa thuận cũng sẽ tháo gỡ "các rào cản cho các dịch vụ của Mỹ, và đồng thời Việt Nam phải cải cách sâu xa hơn nữa về chính trị cũng như kinh tế."

Việc Mỹ “kéo dài thời gian tới 12 năm đối xử với Việt Nam như là một nước chưa có kinh tế thị trường; áp đặt chế độ hạn ngạch lên hàng dệt may bất cứ khi nào Việt Nam có dấu hiệu bao cấp, trợ giá...” trước kia được xem là “không thể chấp nhận được” thì nay được đánh giá là một thắng lợi so với Trung quốc bị kéo dài trên 15 năm.

Về Quyết định 55 của Chính phủ Việt Nam dự kiến huy động 4 tỷ USD nhằm phát triển ngành dệt may, thì “hai bên nhất trí rằng phía Việt Nam chấp nhận huỷ bỏ quyết định này và tức khắc ngưng mọi trợ cấp cho ngàng dệt Việt Nam ngay sau khi hai bên ký kết thoả thuận đàm phán.”

Những kết quả trên đây có thực sự là “xuất sắc” như lời Đại Sứ Việt Nam tại Washington đánh giá hay không?

Về quốc thể, việc phái đoàn đàm phán Việt Nam phải chờ đợi tại trụ sở làm việc của phái đoàn Mỹ để được phía Mỹ cho biết “tín hiệu” như được tường thuật, và Bộ Trưởng trưởng đoàn Việt Nam chỉ được Phó Đại Diện Thương Mại Mỹ đồng ý nối máy để cho ông Tuyển thương lượng trực tiếp thông qua thiết bị teleconference với ông Rob Portman, đương kim Đại diện Thương mại Mỹ đang công tác ở Ohio, cách nơi đàm phán non 1000 km đã nói lên điều gì ?

Và cuối cùng để đạt được cái gật đầu của phía Mỹ, phía Việt Nam đã chấp nhận hủy bỏ một Quyết định của chính phủ Việt Nam còn chưa ráo mực. Việc này có làm cho ta suy nghĩ hay không? Nhân dân và doanh nghiệp Việt Nam phải đón nhận việc này như thế nào?

Việc nôn nóng muốn gia nhập WTO trong năm nay đã thúc đẩy Việt Nam thương thảo trong thế yếu, và đi đến chấp nhận những điều kiện một thời cho rằng không chấp nhận được.

Những cái ta chưa biết về nội dung của thoả thuận ta chưa thể đánh giá hết được, nhưng những cái ta được biết không khỏi làm cho người quan sát lo ngại.

Thế yếu - mạnh
Trong bất kỳ cuộc thương thảo nào, bên để lộ ra cái thế yếu thiết tha mong muốn của mình cũng phải chịu phần thua thiệt. Trong trường hợp này Việt Nam tự đặt cho mình một mục tiêu nhất thiết phải kết thúc đàm phán với bất cứ giá nào, nhưng phía Mỹ lại thoải mái không có việc gì phải gấp.

Ta nhất định muốn xô cửa vào, chấp nhận chờ chực sớm tối, đêm ngày, ăn cơm hộp tại trụ sở của đoàn đàm phán Mỹ, để mong chờ một “tín hiệu” trong khi trưởng đoàn đàm phán Mỹ đi công tác tận đâu đâu thì thử hỏi làm sao giữ được thế cân bằng lợi ích?

Rồi đây phía Mỹ sẽ là bên chắp bút soạn thảo văn bản thoả thuận. Tình trạng Hiệp Định Thương Mại Song Phương Việt Mỹ lại sẽ tái diễn. Bên Việt Nam ký tắt xong rồi nhưng cũng không hoàn toàn hiểu hết các điều khoản, từ ngữ, chấm phẩy của bản văn.

Ban Chấp Hành Trung Ương Đảng và Bộ Chính Trị đã để trọn một năm tìm hiểu và tìm cách hoàn chỉnh, nhưng phía Mỹ chỉ chấp nhận “trao đổi văn thư làm rõ” một vài điều thứ yếu.

Sau khi Quốc Hội Việt Nam thông qua và Hiệp Định đi vào hiệu lực, thì lúc ấy phía Mỹ mới đề nghị “viện trợ” cho một phái bộ chuyên gia (STAR GROUP) để giúp cho nhà nước Việt Nam, các bộ ngành liên quan hiểu rõ Hiệp Định. Cho đến nay, sau 5 năm đi vào hiệu lực phái bộ chuyên viên STAR GROUP vẫn còn bận rộn “tư vấn” cho phía Việt Nam thấu hiểu và triển khai Hiệp Định.

Rồi đây ai sẽ là người rà soát lại từng câu, từng chữ tiếng Anh của Thoả Thuận WTO Việt-Mỹ? Có khả năng rồi đây phía Mỹ lại phải chi ra một số tiền viện trợ để gửi một phái bộ chuyên viên giúp cho Việt Nam hiểu rõ và triển khai tốt thỏa thuận WTO này!

Giá phải trả
Hội nhập là một việc mà Việt Nam phải thực hiện, càng sớm càng tốt, nhưng không phải với bất cứ giá nào, và không có chuẩn bị chu đáo. Cơ hội lớn mà thách thức cũng rất lớn.

Trong số 149 quốc gia thành viên của WTO gồm có không ít cường quốc có sẵn hàng hoá và đội quân tiếp thị tinh nhuệ để thâm nhập thị trường của ta, ngược lại ta có những sản phẩm gì? Và khả năng tiếp thị đến đâu?

Binh pháp có câu “Biết người biết ta, trăm trận đánh trăm trận thắng”. Các tập đoàn kinh doanh nước ngoài biết khá rõ tiềm lực của ta, còn ta đã biết gì về thế yếu thế mạnh của đối phương? Ta đã chuẩn bị và phát huy nội lực đến mức nào rồi?

Ta có đủ khả năng giữ vững sân nhà hay không mà lại chăm chú lo đi chinh phục thị trường bên ngoài? Doanh nghiệp Việt Nam thật sự có được thao luyện và sẵn sàng chiến đấu với các thế lực thương mại có sức mạnh gấp trăm hay gấp nghìn lần các doanh nghiệp của chúng ta chưa? Sao ta nôn nóng vào WTO như vậy? Ưu tiên là gì?

Ta sẽ mở cửa theo kiểu Nhật để trở thành một cường quốc, hay theo kiểu nhà Nguyễn để đi đến mất nước? Sau một trăm năm lệ thuộc ta đã khôi phục lại được độc lập chính trị, không khéo ta lại đi trao chủ quyền kinh tế cho nước ngoài.

Việt Nam sẽ làm gì đây khi các tập đoàn phân phối như Metro, Big C, WalMart … với doanh thu 200 – 300 tỷ USD (gấp 5 – 6 lần tổng sản lượng quốc nội của hơn 80 triệu dân Việt Nam) vào mở siêu thị trên khắp các tỉnh thành từ Nam chí Bắc.

Đành rằng người tiêu dùng sẽ được hưởng lợi ích, nhưng người sản xuất trên khắp đẩt nước, từ nông dân đến các xí nghiệp, sẽ phải chịu sự khống chế của thế lực “đầu ra” trong tay các tập đoàn này. Hàng vạn cửa hàng bán lẻ của Việt Nam, với hàng triệu người lao động sẽ ra sao?

Và mấy ai biết rằng các tập đoàn phân phối này không hề thanh toán hoá đơn ngay cho nhà cung cấp mà chỉ thanh toán trong thời hạn 60 đến 180 ngày? Các xí nghiệp của ta đã khó khăn vì thiếu vốn lại phải “tài trợ” vốn cho các tập đoàn khổng lồ này? Những chi tiết này các vị lãnh đạo kinh tế, tài chính của Việt Nam đã nắm vững hay chưa trước khi mở cửa mời đoàn voi nước ngoài vào giao lưu hoà nhập?

Thương trường quốc tế là một chiến trường vô cùng khắc nghiệt. Mạnh sống, yếu chết là quy luật tự nhiên. Các điều khoản gia nhập WTO sẽ tạo điều kiện cho chúng ta phát triển và vươn lên, hay sẽ tạo điêu kiện pháp lý cho các tập đoàn khổng lồ vào đè bẹp chúng ta, vô phương chống đỡ?

Với trên 80 triệu dân thông minh, cần cù, sáng tạo, và tài nguyên thiên nhiên tương đối dồi dào, vì sao ta vẫn kém phát triển? Mười năm bao cấp quan liêu đã vạch rõ cho ta đường lối đổi mới, sao ta cứ lẩn quẩn với những giáo điều lạc hậu?

Ta đã biết rằng tham nhũng tiêu cực là quốc nạn, sao ta cứ để cho những con quỷ dữ tiếp tục hút máu đồng bào, làm suy giảm năng lực chiến đấu của nhân đân trước hiểm hoạ ngoại xâm ?

Ta hô hào bảo vệ an ninh quốc phòng, chống các thế lực thù địch… nhưng kẻ địch nguy hiểm nhất lại ở ngay trong nhà và đang cản trở bước tiến của toàn dân tộc phải đương đầu với những hiểm nguy thách thức chưa từng có trong lịch sử đất nước.

Rồi đây tiền đồ và chủ quyền kinh tế của Việt Nam sẽ đi về đâu? Ta phải nhanh chóng thức tỉnh để xây dựng kế sách giải phóng sáng tạo và nội lực của toàn dân, trong nước và ở nước ngoài, trước hiểm nguy và thách thức của hội nhập. Bùi Kiến Thành (16.05.2006)

www.TDNgonLuan.com hoan nghênh ý kiến đóng góp của qúy vị độc giả. Xin email về: tdngonluan@yahoo.com hay type vào hộp Ý Kiến/Comment Box ở dưới đây và nhấn vào nút "Submit" để gởi đi. Trân trọng: